استانداردهای فنی و نحوه استفاده از تجهیزات ایمنی در حمل جاده‌ای سوخت

چکیده

حمل جاده‌ای سوخت‌های مایع به دلیل ماهیت اشتعال‌پذیر، خطرناک و تأثیرگذار بر ایمنی عمومی، نیازمند رعایت دقیق استانداردهای فنی و بهره‌گیری از تجهیزات ایمنی پیشرفته است. این پژوهش به بررسی استانداردهای ملی و بین‌المللی در حوزه حمل سوخت، انواع تجهیزات ایمنی مورد استفاده، و الزامات بهره‌برداری ایمن در جاده‌ها می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که عدم رعایت اصول فنی نه‌تنها ریسک بروز حوادث را افزایش می‌دهد، بلکه موجب تحمیل هزینه‌های سنگین اجتماعی و اقتصادی می‌گردد.

واژگان کلیدی

حمل جاده‌ای، سوخت، استاندارد فنی، تانکر سوخت‌رسان، تجهیزات ایمنی، انفجار، نشت، HAZMAT

1-مقدمه

حمل‌ونقل فرآورده‌های نفتی نظیر بنزین، گازوئیل و سایر سوخت‌های مایع، یکی از ارکان زیرساختی تأمین انرژی کشورها به‌شمار می‌رود. این فرآیند در ایران نیز بخش عمده‌ای از زنجیره توزیع سوخت را تشکیل می‌دهد. اما به دلیل ریسک‌های بالا، لازم است مقررات فنی سخت‌گیرانه‌تری در طراحی، بهره‌برداری، و نظارت بر عملیات حمل تدوین و اجرایی گردد.

2- استانداردهای فنی تانکرهای حمل سوخت

2-1. استانداردهای طراحی مخازن سوخت

تانکرهای حمل باید مطابق استانداردهای بین‌المللی نظیر ADR و UN Recommendations طراحی شوند. در ایران، استاندارد ملی ISIRI 7598 مرجع طراحی و ساخت تانکرهای حمل فرآورده‌های نفتی است.

2-2.سامانه‌های هشدار و ایمنی فعال

برخی تانکرها به سیستم‌هایی مانند سنسور نشت، سامانه اطفای حریق، و هشداردهنده سرعت و ترمز ناگهانی مجهز هستند که باید به‌صورت دوره‌ای آزمایش شوند.

3-تجهیزات ایمنی همراه راننده و خودرو

3-1. تجهیزات الزامی راننده

لباس ضد آتش، کفش ایمنی، کپسول اطفای حریق دستی، MSDS، گوشی و عینک ایمنی

3-2. تجهیزات الزامی خودرو

چادر ضد حریق، تجهیزات جذب نشت اضطراری، تابلو HAZMAT، سامانه GPS

4-پروتکل‌های عملیاتی ایمن‌سازی

4-1. بارگیری و تخلیه

اتصال ارت، جلوگیری از بارگیری در شرایط جوی شدید، بازوهای بارگیری خودکار

4-2.آموزش رانندگان

آموزش مقابله با آتش‌سوزی، نشت سوخت، رانندگی در مسیرهای پرخطر

5- تحلیل حوادث و عوامل مؤثر در ایران

مطالعه پرونده‌های حادثه‌خیز نشان می‌دهد که فرسودگی ناوگان، عدم آموزش کافی رانندگان، و ضعف در نظارت میدانی از مهم‌ترین عوامل بروز حادثه هستند.

6- نتیجه‌گیری و پیشنهادات

رعایت دقیق استانداردهای فنی و ایمنی، نقش بسزایی در کاهش خطرات حمل جاده‌ای سوخت دارد. تجهیز تانکرها به فناوری‌های نوین هشداردهنده، آموزش مستمر رانندگان، و بازرسی‌های دوره‌ای الزامی است.

منابع

سازمان ملی استاندارد ایران (ISIRI 7598)

ADR Regulations – UNECE

دستورالعمل ایمنی حمل مواد خطرناک، وزارت راه

Fire Safety in Road Tanker Transport, Journal of Hazardous Materials, 2021