عملیات بارگیری و تخلیه سوخت در تانکرهای جاده‌ای از حساس‌ترین مراحل حمل‌ونقل فرآورده‌های نفتی است. انجام ناصحیح این مراحل می‌تواند منجر به نشت، آتش‌سوزی، انفجار، آلودگی محیط زیست و خسارات مالی و جانی شود. این مقاله به بررسی اصول، استانداردها و الزامات ایمنی در فرآیند بارگیری ( استانداردهای سوخت‌رسانی ) تخلیه سوخت در تانکرها پرداخته و راهکارهای بهینه‌سازی این فرآیندها را ارائه می‌دهد.
سوخت و فرآورده‌های نفتی از جمله کالاهای خطرناک طبقه‌بندی‌شده هستند که حمل و جابجایی آن‌ها نیازمند رعایت مقررات و اصول فنی و ایمنی خاصی است. بارگیری و تخلیه به‌عنوان نقاط آغاز و پایان این زنجیره، بیشترین خطر را برای پرسنل و محیط دارند و لازم است با دقت، تجهیزات استاندارد و رویه‌های ایمن انجام شوند.
مراحل و اصول صحیح بارگیری
۱. بررسی اولیه و کنترل ایمنی
قبل از شروع عملیات، راننده و اپراتور باید بررسی کنند که:
شیرهای تخلیه بسته و سالم باشند
سیستم اتصال زمین (earthing) فعال باشد
تانکر بدون نشتی، خشک و تمیز باشد
محل بارگیری فاقد منابع حرارتی یا جرقه‌زن باشد
۲. اتصال لوله‌ها و تجهیزات
استفاده از لوله‌ها و نازل‌های استاندارد مطابق با نوع فرآورده الزامی است. اتصال صحیح نازل به لوله بارگیری و بستن مناسب شیرها باید با دقت انجام شود.
۳. کنترل مقدار بارگیری
حجم مجاز بارگیری باید بر اساس ظرفیت مخزن و شرایط محیطی (دما و فشار) تعیین شود. پر شدن بیش از حد مخزن باعث سرریز و خطر انفجار می‌شود. استفاده از سیستم‌های ضد سرریز (Overfill Protection) ضروری است.
۴. ثبت اطلاعات بارگیری
مقدار و نوع سوخت، زمان بارگیری، شماره سریال تانکر و سایر مشخصات باید به‌دقت ثبت و گزارش شوند.
اصول تخلیه ایمن فرآورده‌های نفتی
۱. بررسی محل تخلیه
محل تخلیه باید ایمن، دارای تهویه مناسب، دور از منابع حرارتی و دارای کف غیرلغزنده و بدون شیب تند باشد.
۲. اتصال کابل ارت و استفاده از تجهیزات ضدجرقه
قبل از تخلیه باید کابل اتصال زمین متصل شود تا از تخلیه الکتریسیته ساکن جلوگیری گردد. تجهیزات مورد استفاده باید ضدجرقه (Ex-proof) باشند.
۳. تخلیه با استفاده از پمپ یا فشار ثقلی
بسته به سیستم مخزن مقصد، تخلیه می‌تواند به‌صورت ثقلی یا با پمپ انجام شود. در هر دو حالت، اپراتور باید از لباس محافظ، دستکش و عینک ایمنی استفاده کند.
۴. قطع عملیات در صورت خطر
در صورت مشاهده هرگونه نشتی، بوی شدید سوخت، یا اختلال در سیستم تخلیه، باید عملیات بلافاصله متوقف و اقدامات اضطراری انجام شود.
نکات فنی و ایمنی ضروری
استفاده از تانکرهای چندلایه با سیستم تهویه و کنترل فشار
انجام آموزش‌های دوره‌ای برای رانندگان و اپراتورها
استفاده از چک‌لیست‌های روزانه قبل و بعد از بارگیری و تخلیه
ثبت و نگهداری مستندات هر عملیات جهت پیگیری و ارزیابی
نصب سیستم‌های هشداردهنده نشت و دمای بالا روی تانکرها
نتیجه‌گیری
استانداردهای سوخت‌رسانی بارگیری و تخلیه صحیح و ایمن سوخت و فرآورده‌های نفتی نقش کلیدی در کاهش حوادث، حفظ سلامت کارکنان و حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کند. با به‌کارگیری تجهیزات استاندارد در شرکت حمل و نقل سوخت و اجرای رویه‌های دقیق، و آموزش مستمر پرسنل می‌توان ایمنی و بهره‌وری این بخش از صنعت حمل‌ونقل را به‌طور چشم‌گیری افزایش داد.
کلیدواژه ها:
بارگیری سوخت، تخلیه فرآورده‌های نفتی، تانکر سوخت‌رسان، ایمنی حمل سوخت، نشت سوخت، سیستم ضد سرریز، کابل ارت، آموزش رانندگان، حمل مواد خطرناک، استانداردهای سوخت‌رسانی
